Ang Papel ng Artificial Intelligence sa Edukasyon: Mga Adbantahe at Disadbantahe

   Sa pag-usbong ng makabagong teknolohiya, ang pinakausapin at talaga namang tampulan ng atensyon ng mga tao sa panahon ngayon ay ang paggamit ng mga Artificial Intelligence o mas kilala natin sa tawag na AI. Ang paggamit ng AI ay hindi na lamang isang konsepto mula sa piksiyong agham kun'di maituturing na isang bagay na bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Sa mabilis na pag-unlad ng teknolohiyang ito, hindi maikakaila na nakapagdudulot na ito ng isang malaking pagbabago sa larangan ng edukasyon gaya na lamang ng mga simpleng gawain hanggang sa pinakakumplikadong sitwasyon.  Bagamat nakapagbibigay ito ng mga kapakinabangan para sa atin, kasabay rin nito ang napakaraming mga katanungan at hamon na siyang nararapat na pagtuunan ng pansin sa kasalukuyan gaya na lamang ng mga tanong na: Ano ang mga benepisyong naidudulot ng AI sa atin bilang mga mag-aaral? At paano natin masisiguro na ang paggamit nito ay magiging makatarungan? Sa talumpating  ito, aking tatalakayin at sasagutin ang mga katanungan patungkol sa iba't ibang aspeto ng AI, ang mga adbantahe at disadbantahe ng paggamit nito, gayundin ang kahalagahan ng pagiging responsableng mag-aaral o indibidwal sa paggamit nito sa ating patuloy na nagbabagong mundo.

          Ayon sa aking pananaliksik, ang Artificial Intelligence o Artipisyal na Intelihensiya sa salin sa Filipino ay tumutukoy sa kakayahan ng isang makina o sistema na gayahin ang katalinuhan ng tao upang magsagawa ng mga gawain na karaniwang nangangailangan ng talino ng tao. Ito ay isang sangay ng agham pangkompyuter na naglalayong lumikha ng software at hardware na may kakayahang matuto, mag-isip, magdesisyon, at lumutas ng mga problema sa paraang kahalintulad ng sa tao. Sa kabila ng mga panganib na kaakibat ng paggamit ng Artificial Intelligence (AI), tunay at hindi maikakaila na ito ay nagdudulot ng napakaraming oportunidad sa larangan ng edukasyon sapagkat nakatutulong ito sa paraan ng pagtuturo ng ating mga kaguruan at sa atin bilang mga mag-aaral. Noong taong 2022, mas naging kilala at naging talamak ang paggamit ng AI sa ating bansa. Gayundin, sa larangan ng edukasyon ay nakatulong ito ng malaki, lalo na't nanggaling tayo sa isang pandemya na talaga namang sumubok sa mga mag-aaral at maging sa mga guro. Ayon sa isang pag-aaral nina JD Caratiquit at LJC Caratiquit (2023), lumabas sa kanilang pag-aaral na ang mga mag-aaral na gumagamit ng ChatGPT, isa sa mga uri ng AI, ay mas nahihikayat na mag-aral nang mabuti dahil sa pagkakaroon ng access sa karagdagang impormasyon at tulong mula rito. Dahil dito, ang kanilang pag-aaral ay mas napapabuti dahil sa mas mataas na antas ng kanilang pakikilahok at pagtutok sa kanilang mga gawain.

           Ang integrasyon ng artificial intelligence sa edukasyon ay may malaking potensyal na magdulot ng positibo at negatibong epekto sa pag-aaral. Isa-isahin natin ang mga adbantahe at disadbantahe nito sa edukasyon. Para sa adbantahe, una, mas napapadali nating gawin ang ating mga gawain tulad ng takdang-aralin, proyekto at iba pa, kung saan humihingi tayo ng tulong mula sa AI upang maipaliwanag sa atin nang mabuti at magkakaroon tayo ng ideya sa kung anu ang dapat nating gawin. Pangalawa, hindi na natin kailangang gumugol pa ng napakahabang oras para sa pagsagot ng ating mga takdang-aralin; sa halip na nakagagawa pa tayo ng iba pang mga bagay. At panghuli, nakatutulong ang paggamit ng AI sa pagtuturo sa pamamagitan ng malinaw na pagpapaliwanag ng mga aralin at pagpapanatili ng kalidad ng edukasyon. Kaakibat ng mga adbantahe na ito ay ang mga disadbantahe: una, natututo tayong maging tamad at palaasang mga mag-aaral dahil sa paniniwalang may AI naman na kayang gawin ang lahat ng bagay. Pangalawa, natututo tayong magplagiarize o mag-copy-paste na lamang, kung saan nalalabag natin ang Republic Act No. 8293, o ang Intellectual Property Code (IPC), na nagbibigay ng mga karapatan sa mga may-akda at proteksyon sa kanilang mga gawa. Panghuli, nababawasan ang kakayahan ng mga mag-aaral na mag-isip pa ng mas malalim upang sa gayon ay mahasa ang kanilang kritikal na pag-iisip. Gayunpaman, kahit na napakalawak na ng AI sa ating bansa, nararapat na hindi nito maaapektuhan nang masama ang ating edukasyon sapagkat ang edukasyon ang tangi nating sandata at pundasyon patungo sa tagumpay. Kaya naman bilang isang mag-aaral, dapat alam natin ang ating mga limitasyon  sa paggamit ng ganitong uri ng kagamitan sa pagkatuto. Maging isang responsableng indibidwal at mag-aaral sa lahat ng bagay.

          Sa kabuuan, tunay na napakalaki ng impluwensya ng mga AI tools sa ating bansa, partikular na sa ating edukasyon, at talaga namang ginagamit na ng halos lahat sa pag-aaral gayundin sa pagtuturo.  Gayunpaman, hindi dapat ito maging dahilan upang patuloy nating gawin ang mga bagay na hindi nararapat. Paalala lamang na ang mga AI tools ay tanging mga pantulong lamang sa atin at hindi dapat iniaasa sa kanila ang lahat. Oo, nakapagbibigay sila ng mga kailangan nating malaman, ngunit tayo pa rin ang dapat na bumuo at gumawa ng mga ito. At dito ko na lamang tatapusin ang aking talumpati at sainyo’y nag-iiwan ng paalala: maging responsableng estudyante upang ang diploma ay makamit sa huli. Muli, Magandang araw sa inyong lahat.

Pagsusuri sa Tula

"Isang Dipang Langit" ni Amado V. Hernandez

Ako'y ipiniit ng linsil na puno

hangad palibhasang diwa ko'y piitin,

katawang marupok, aniya'y pagsuko,

damdami'y supil na't mithiin ay supil.

Ikinulong ako sa kutang malupit:

bato, bakal, punlo, balasik ng bantay;

lubos na tiwalag sa buong daigdig

at inaring kahit buhay man ay patay.

Sa munting dungawan, tanging abot-malas

ay sandipang langit na puno ng luha,

maramot na birang ng pusong may sugat,

watawat ng aking pagkapariwara.

Sintalim ng kidlat ang mata ng tanod,

sa pintong may susi't walang makalapit;

sigaw ng bilanggo sa katabing moog,

anaki'y atungal ng hayop sa yungib.

Ang maghapo'y tila isang tanikala

na kala-kaladkad ng paang madugo

ang buong magdamag ay kulambong luksa

ng kabaong waring lungga ng bilanggo.

Kung minsa'y magdaan ang payak na yabag,

kawil ng kadena ang kumakalanding;

sa maputlang araw saglit ibibilad,

sanlibong aninong iniluwa ng dilim.

Kung minsan, ang gabi'y biglang magulantang

sa hudyat - may takas! - at asod ng punlo;

kung minsa'y tumangis ang lumang batingaw,

sa bitayang moog, may naghihingalo.

At ito ang tanging daigdig ko ngayon -

bilangguang mandi'y libingan ng buhay;

sampu, dalawampu, at lahat ng taon

ng buong buhay ko'y dito mapipigtal.

Nguni't yaring diwa'y walang takot-hirap

at batis pa rin itong aking puso:

piita'y bahagi ng pakikilamas,

mapiit ay tanda ng di pagsuko.

Ang tao't Bathala ay di natutulog

at di habang araw ang api ay api,

tanang paniniil ay may pagtutuos,

habang may Bastilya'y may bayang gaganti.

At bukas, diyan din, aking matatanaw

sa sandipang langit na wala nang luha,

sisikat ang gintong araw ng tagumpay...

layang sasalubong ako sa paglaya!

Pamagat: Isang Dipang Langit ni Amado V. Hernandez

Urin ng Pampanitikan: Tula

Estruktura ng Tula: Ang tula ay binubuo ng walong saknong, bawat saknong ay may apat na taludtod. Mayroong  tugmaan at sukat na nagbibigay-diin sa damdaming nais ipahayag ng makata. 

Estilo ng Paglalahad: Ginamit ni Hernandez ang estilong mapagsalaysay at may pagninilay. Ang tono ng tula ay mapait at puno ng poot, subalit may pag-asa sa bandang huli.

Tayutay na Ginamit:

1. Pagtutulad- "Sintalim ng kidlat ang mata ng tanod."

"Ang maghapo'y tila isang tanikala"

2. Pagwawangis- "Ang buong magdamag ay kulambong luksa "

3. Pagsasatao - "Ang tao’t Bathala ay di natutulog."

4. Pagmamalabis-"lubos na tiwalag sa buong daigdig"

Simbolo na Ginamit:

1.  Sandipang langit - sumisimbolo sa limitadong kalayaan at pagkakakulong ng may-akda.

2. Gintong Araw ng tagumpay - simbolo ng pag-asa at kalayaan

3. Bato, Bakal, Punlo - sumisimbolo sa mga pwersa ng pamahalaan na ginagamit para supilin ang mga inaaping tao.

4. Munting Dungawan - simbolo ng limitadong pananaw at kaunting kalayaan na tanging natitira para sa bilanggo.

5. Kulambong Luksa - simbolo ng kamatayan

 Talasalitaan:

1. Linsil - mapanlinlang o masamang loob

2. Tiwalag - hiwalay o liblib

3. Tumangis- nalungkot o umiyak

4. Batingaw - kampana

5. Piit- pagkakakulong

6. Kutang - kuta o matibay na lugar na ginamit bilang kulungan

7. Balasik - kabagsikan, tapang o pagkaseryoso

8. Dungawan - bintana o maliit na bukasan

9. Birang - telang pantakip o panakip sa mukha o katawan

10. Pariwara- nasira o nawalan ng pag-asa

11. Moog - matibay na pader o gusali

12. Tanikala - kadena o posas

13. Marupok - mahina o madaling masira

14. Supil -   napigilan

15. Nagugulantang - nabibigla o naguguluhan

Persona ng Tula:  Ang persona ng tula ay isang bilanggong pulitikal na nagpapahayag ng kanyang mga hinaing at pangarap sa kaniyang kalayaan.  

Bisang Pampanitikan

Bisa sa Isip: Ipinapakita ng tula ang kalupitan ng panahon sa mga bilanggong pulitikal at ang pananabik ng tao sa kalayaan.

Bisa sa Damdamin: Nagtataglay ng matinding kalungkutan, galit, at pag-asa. Pinararamdam ng tula ang mga nararanasang pasakit ng isang bilanggong inaapi ngunit hindi sumusuko.

Bisa sa Asal: Ang tulang ito ay nagpapalakas ng loob at nagbibigay ng mensahe na hindi dapat tayo sumuko o magpatalo dahil kabila ng anumang hamon sa buhay maytoong pag-asa at bagong bukas na naghihintay. 

Teoryang Pampanitikan: Teoryang Marxismo dahil ipinapakita ng tula ang pakikibaka ng mga inaapi laban sa mapaniil na sistema. Inilalantad dito ang hindi pagkakapantay-pantay sa lipunan at nagpapakita ng tunggalian sa pagitan ng may kapangyarihan at mga inaapi. Binigyang diin ni Hernandez ang kalagayan ng mga bilanggo at ang kanilang labis na pagdurusa sa kamay ng mga nasa kapangyarihan.

Dyornal: CTE Team Building sa Barbers Resort

Oktubre 22, 2024  

Barbers Resort, Babangonan

         

             Noong Oktubre 22, 2024, ginanap ang aming CTE team building activity sa Barbers Resort sa Babangonan. Masaya ang buong araw na puno ng mga laro at tawanan kasama ang mga kaklase mula sa iba't ibang major.

                Sa unang bahagi, pagdating sa resort, agad kaming nag-attendance. Binigyan kami ng mga name tag at ticket para sa mga libreng palaro na maaaring salihan sa loob ng resort. Ito ang nagsilbing paunang bahagi ng aktibidad kung saan naramdaman ang galak ng bawat isa.

              Sa pangalawang bahagi, ang bawat major ay hinati sa apat na grupo, kung saan ang mga estudyante mula sa Filipino at Science majors ay pinagsama. Ang paghahating ito ay nagsilbing daan upang mas makilala ang bawat isa at makapagsaya sa iba't ibang aktibidad o palarong hinanda ng MES.

            Sa pangatlong bahagi, isinagawa ang iba't ibang team-building activities. Kabilang dito ang paghanap ng mga itlog, quiz bee, at ang pabilisan sa pagpuno ng bote ng tubig. Masaya at puno ng tawanan ang bawat laro habang ang bawat grupo ay nagtulungan upang makuha ang panalo. Ramdam ko ang saya at galak ng bawat isa maging ako na nakikita ang mga ngiti sa labi at hagikgik ng tawa. 

              At sa  pang- apat na bahagi, matapos ang mga laro, nagkaroon kami ng boodle fight para sa aming tanghalian. Isang espesyal na pagkakataon na magkasalo-salo sa isang masarap at simpleng kainan na nagpapalakas ng aming pagtutulungan at pakikiisa. Kahit sa simpleng panangha

Ang Lumang Bisikleta

  

  Sa gilid ng isang makitid na kalsada, masayang pinagmamasdan ng  batang si Hanz ang mga bata sa kanilang lugar na masayang nagbibisikleta. Mababanaag sa kanyang mata ang kapanabikan at ang pagnanais na magkaroon din nito ngunit batid niyang hindi ito kaya ng kanyang mga magulang. Siya ang tipo ng batang kahit na may gusto ay hindi niya ito pinagpipilitan sa kanyang mga magulang sapagkat kahit sampung taong gulang lamang siya ay alam na niya ang mga bagay na mas importante kaysa sa mga pansariling kagustuhan. 

   Isang araw, habang naglalaro siya sa kanilang bakuran, matagal na niyang napapansin ang isang lumang bisikleta na matagal nang nakatambak sa gilid ng isang garahe. Halos kalawangin na ito, ang gulong ay magaan na at halos wala na rin itong kakulay-kulay. Lumapit si Hanz at maingat na tinapik-tapik ang mga bahagi ng bisikleta. 

   "Mukhang ayos pa naman ang bisikletang ito kulang sa ayos pero magagamit pa naman" ani ni Hanz sa kanyang sarili. 

     Nilibot niya ang kanyang paningin at upang makasigurado na wala ng nagmamay-ari ng bisikleta ay nagtanong-tanong siya sa mga tao na malapit sa lugar ng pinagtapunan ng bisikleta. Hanggang sa mayroong siyang napagtanungan na isang lalaki. 

  "Manong! manong! Alam n'yo po ba kung kanino ang bisekleta na nakatambak sa garaheng iyon." aniya

     "Iyong bisekleta ba na sira-sira?" sagot ng lalaki. 

     "Opo, iyon nga." ani ni Hanz

     "Bakit iho?" dagdag pa ng lalaki. 

    Makikita sa mukha ng lalaki ang pagtataka ng sandaling tanungin siya ni Hanz na animo'y isang musmos na nagtatanong kung maaari pa ba ang bisekletang iyon. 

 "Ah-eh, nagtatanong-tanong po kasi ako kung may nagmamay-ari pa po ba ng bisekleta, nais ko po sanang kunin at ayusin ito. Matagal ko na po kasing gusto ng bisekleta pero hindi po kasi kaya ng nanay at itay ko na bumili ng bago." aniya

  "Ah ganun ba, ang bisekletang iyong nakita ay sa aking anak. Pinaglumaan na niya iyon kaya tinapon ko na at binilhan siya ng bago. Kung gusto mo ay sa iyo na lang." ani ng lalaki. 

  Ganun na lamang ang galak at tuwa na naramdaman ng bata ng sambitin ng lalaki na ibinibigay na niya ito kay Hanz. Sa sobrang tuwa nito ay hindi na niya namalayan na nayakap na pala niya ang lalaki. 

 "Naku! pasensya na po, nadala lamang po ako ng aking emosyon."

  Napangiti na lamang ang lalaki at matamis na ngiti naman ang ibinalik ni Hanz at kaagad na nagpasalamat. Saka siya nagtungo muli sa garahe at kanyang binitbit ang bisekleta patungo sa kanilang bahay.

  "Nay, Tay!  Tingnan po ninyo ang aking dala-dala."

  Sandaling tumigil si Aling Julia, ina ni Hanz sa kanyang pagwawalis nang marinig niya ang tinig ni Hanz. 

  "Oh! Hanz, ano ba iyon at ika'y sumisigaw na riyan?" ani ng ina. 

   Sa kabilang dako, ang kanyang ama na si Mang Kanor ay nagsisibak ng kahoy at sandalibg napatigil.

   "Ano ba iyon, nak? At parang masyang-masaya ka."

  Kaagad na itinuro ni Hanz ang bitbit niyang bisekleta at napadako rito ang titig ng mag-asawa. 

  "Saan naman galing ang bisekletang iyan, Hanz. Mukhang lumang-luma na rin iyan at kalawangin na " ani ng ina. 

  "Nakita po roon sa may garahe, mukhang ok pa naman po kaya kinuha ko na po." aniya

  "Baka naman mayroong may-ari niyan." ani ng ama

 "Meron nga po itay ngunit nagpaalam po ako s akanya na kung maaari ay akin na lamang po at kanya po itong ibinigay dahil sa kalumaan po nito." 

 "Oh sya ganun ba, ano namang balak mo sa bisekletang iyan?  Nais mo bang tulungan kita na pagandahin iyan." ani ng ama

  Tumango ang anak at masayang ngumiti. Ganun na lamang ang paghanga ng ina kay Hanz na kahit mahirap lamang sila ay marunong itong magpahalaga ng bagay. 

  Nagsimula ng ayusin ng mag-ama ang bisekleta. Ang mga gabing ay napuno ng kwentuhan at tawanan habang pinapalitan nila angmga gulong, pinipinturahan ang bisikleta, at inaayos ang mga pihitan. Hindi na nila alintana ang mga pagod at hirap sa pag-aayos. 

   Pagkalipas ng ilang linggo ng masusing paggawa, natapos din ang bisikleta. Ang lumang bisekletang kalawangin, walang kakulay-kulay at sira ang gulong ay animo'y naging isang bago dahil sa pagtyatayaga ng mag-ama na pagandahin ito. Sa sobrang tuwa ni Hanz ay kanya na agad itong sinakyan at nagpedal habang binabaybay ang kalye, at mula sa bawat sulok ng kanilang baryo ay nakatanim na sa kanyang mga labi ang mga ngiti.

  "Salamat, Itay!" ang tanging nasambit ni Hanz, hindi lang dahil sa bisikletang natupad ang kanyang pangarap, kundi dahil natutunan niyang sa likod ng bawat paghihirap ay may gantimpalang higit pa sa materyal na bagay. Ang bisikletang iyon ay hindi lang simbolo ng isang pangarap na natupad, kundi ng pagmamahal, sakripisyo, at hindi matitinag na pagtutulungan.

  Mula noon, natutunan ni Hanz ang tunay na halaga ng pagkakaisa at pagmamahal sa pamilya. Para sa kanya, ang lumang bisikleta ay naging paalala na hindi lahat ng pangarap ay makakamtan sa madaling paraan. Minsan, kailangan lamang ng tiyaga, pagsisikap, at ang gabay ng mga mahal sa buhay upang makamit ang mga ninanais sa buhay.

  Sa mga sumunod na buwan matapos mapakinabangan ni Hanz ang lumang bisikleta, mas naging masigla at masaya ang bawat araw niya. Hindi lang ang kanyang pangarap ang natupad, kundi natutunan niyang magpahalaga sa mga simpleng bagay na may malasakit at kahulugan. Ang bisikleta na tila isang kalawangin na gamit, ngayon ay nagiging simbolo ng kanyang lakas at pananampalataya sa sarili at sa kanyang pamilya.

   Habang naglalakad siya patungong paaralan, nakita niya ang mga batang nagbibisikleta sa kalsada. Ngunit sa pagkakataong iyon, hindi na siya nakaramdam ng pagkainggit. Sa halip, ipinagmamalaki niya ang kanyang lumang bisikleta, na ngayon ay mas matibay at mas puno na ng makukulay na kulay.

  Isang hapon, habang nagbibisikleta siya sa tabing-daan, napansin niya ang isang batang katulad niya noon—nakatingin sa mga batang masayang naglalaro gamit ang kanilang mga bisikleta. Hindi na nakaligtas sa mata ni Hanz ang pagkasabik ng batang iyon, ngunit sa kabila ng lahat ng iyon, naisip niyang isang araw, baka ang batang iyon din ay magkaroon ng pagkakataon na magsimula sa mga simpleng pangarap at matupad ang kanyang mga ninanais. Nagpunta si Hanz sa tabi ng kalsada at nilapitan ang batang iyon. "Gusto mo bang maglaro rin tulad nila?" tanong ni Hanz. Nilingon siya ng batang walang kasigla-sigla at saya sa kanyang mukha. “Hindi na po, wala naman akong bisikleta tulad nila” aniya. “Huwag kang mag-alala ipaparanas ko sayo kung paano magkaroon din ng sariling bisikleta” saad ni Hanz na mas lalong nagpalito sa bata. Sa puntong iyon ikinwento ni Hanz sa bata ang naging karanasan niya sa kung paano siya nagkaroon ng bisikleta. Nang matapos siya sa pagkukwento ay napatitig siya at doon niya lamang nakita ang mga ngiti sa labi ng isang musmos na bata. 

  “Wow! Ang galing-galing naman po ninyo”

 “Naku,  wala iyon. Sadyang pinagpala lang siguro ako at ngayon alam ko na kung bakit sa akin ibinigyan ang bisikleta.”

  Muling nagtaka ang bata. “Ano po ang ibig ninyong sabihin.” “Ibinigay sa akin ang bisikleta upang maging daan ako sa mga katulad mo. Sa mga batang tulad ko na may simpleng pangarap at nais lang na maging masaya sa buhay.” Ibinigay ni Hanz ang bisikleta sa bata at kitang-kita ang saya sa mga mata ng paslit.  

  “Totoo po ba ito?” Agad na ngumiti si Hanz at tumango. Nagpasalamat ang bata at mahigpit siyang niyakap nito. Maluha-luha pa ang naging reaksyon ng bata. “Malaking tulong po ito sa amin, tinutulungan ko po kasi si nanay sa paglalako ng suman. May katandaan na po kasi siya kaya kahit sa ganitong bagay matulungan ko po siya” ani ng bata. Naantig ang damdamin ni Hanz sa ikinwento sa kanya at hindi siya nagsisisi na ibinigay niya ang kanyang bisikleta at pinaalalahanan ang bata na anumang bagay ay mahalaga kaya ingatan at mahalin ito. At sa huling pagkakataon ay sinambit niya ang mga katagang "Kung mayroon kang pangarap, laging may paraan upang magtagumpay. Hindi madali, ngunit matututo ka sa bawat hakbang," ang batang lalaki ay nanatiling nakikinig, puno ng pag-asa sa mga salita ni Hanz. 

 Ang mga alaala sa kanyang lumang bisikleta ay mananatiling may malaking parte sa kanyang buhay. Dahil sa lumang bisikletang iyon, natutunan ni Hanz na sa bawat pagsubok ay may pagkakataon at sa bawat pangarap, may kabuntot na sakripisyo. Hindi lang siya natutong magbike; natutunan din niyang magsikap, magpahalaga, at magbigay sa mga taong mas nangangailangan. Ngayon, ang hiling na lamang niya ay ang lumaki na siya at maging matagumpay sa buhay upang marami pa siyang matulungan na mas nangangailangan. Hindi magiging madali pero para kay Hanz ang buhay ay hindi puro sarap kailangan mong magsumikap at gumalaw upang ang mga pangarap ay iyong makamtan. 

 

Sanggunian: https://images.app.goo.gl/iJC7kkTnV9L3Ke2m9 

Pangako't limos ng Pag-ibig

 Sayong mga pangako ako'y nagpadala

'Di ko akalain, ito'y magagawa

Ipunagkatiwala ang puso, Sinta

Ngunit, bakit ngayo'y ako'y nag-iisa?

Nasan na ang pangako nating dalawa

Tayo hanggang sa huli bating paghinga

Bakit tila naglaho na lamang bigla? 

Kasabay ng iyong paglisan at pakawala

Paano makakayanang magsimula? 

Kung ikaw lagi ang akibg nakikita

Oh,  bakit kay lupit mo sakin tadhana? 

Pakiusap sakin ibigay ang saya

Wala na 'kong nanaisin kundi siya

Sa kanya ko lang naramdaman ang saya

Mga ngiti sa aming labi, 'di maipinta

Ganyan ilarawan ang aming pagsinta

Bathala, ikaw na sakin ang bahala

Ang puso sayo'y ipagakkatiwala

Nawa'y dalhin ako sa mabuting likha

Ng ang dalagang ito'y maging masaya

Sanggunian: https://images.app.goo.gl/zkSwyUE3zisZ8ztf9

Carlos Yulo: Ang Huwarang Alagad ng Palakasan

          Tumatak na ang pangalang Carlos Yulo sa kasaysayan ng pampalakasang patimpalak sa Pilipinas. Ang pangalang patuloy na umuukit ng karangalan para sa ating bansa. Kilala siya bilang isa sa mga pinakamahuhusay na gymnast ng Pilipinas, siya lang naman ang nakakuha ng dalawang gold medal—isa para sa floor exercise at isa para sa vault ng gymnastics sa Paris Olympic na ginanap sa magkasunod na araw. Isang simpleng atletang  nangangarap lamang at ngayon ay isa ng simbolo ng dedikasyon, tiyaga, at tagumpay para sa ating mga kapwa Pilipino. 

        Sa kanyang ipinakitang husay at galing sa larangan ng gymnast ay hindi lamang niya ito iniaalay para sa kanyang sarili kundi para sa buong bansa na kanyang pinagmamalaki sa bawat pagtalon, ikot, at galaw. Ang bansang kanyang pinanggalingan at patuloy na inaalalayaan ng mga papuri at karangalan. 

              Tulad ng marami, siya ay isang ordinaryo ring tao nanaharap sa maraming pagsubokat pagkatalo. Subalit ang mga pagkatalo at pagsubok na ito ang kanya ring naging inspirasyon upang bumangon ng mas malakas at mas determinado. Ito ang tunay na esensya ng isang kampeon—hindi lamang ang panalo, kundi ang kakayahang bumangon mula sa pagkatalo.

             Tunay ang isang kawikaan na walang imposible lalo na sa taong may determinasyon at pagsusumikap. At ito ang ipinakitang katangi-tangi at iidolohin ng masa ang pagkakaroon ng malinaw at pinakapokus na layon sa paggawa ng isang bagay.Ang karangalan niyang dinala sa Pilipinas ay nagpapatunay lamang na kayang makipagsabayan ng mga Pilipino sa buong panig ng mundo. 

     Sa iyong mga susunod pang mga laban at kompetisyong nais mong pagtagumpayan, asahan mong kaagapay mo ang buong Pilipinas na lagi lamang na nasa likod mo at mainit na pagsuporta at tiwala ang sa iyo'y ipapabaon. Patuloy mong iwagayway ang ating bandila sa pangalang Yulo ang huwarang alagad ng palakasan at ang bagong idolo ng masang Pilipino. Mabuhay ka, Yulo na aming idolo! 

Malikhaing Pagsulat

     Ang malikhaing pagsulat ay isang uri ng pagsulat na naglalayong ipahayag ang damdamin, imahinasyon, at karanasan ng isang manunulat sa masining at orihinal na paraan. Nangangahulugan lamang ito na ito ay makulay at malikhain na nagdudulot para sa sinumang makababasa nito na maakit at basahin ang isang sulatin. Sa ganitong uri ng sulatin, higit na mahalaga ang paggamit ng wika, mga tayutay, at malalim na simbolismo upang makabuo o makalikha ng isang akdang aantig sa damdamin ng sinumang makakabasa. Mula sa aking natutunan patungkol  sa malikhaing pagsulat na kung saan ang paggamit ng  3 paraan ng pagbuo ng Imahen, paggamit ng Tayutay, at pagbuo ng mga Akademikong Sulatin ay nagiging susi upang maging masining at malikhain ang anumang sulatin. Sa pamamagitan ng pagbuo ng Imahen binibigyan ko ng pagkakataon ang aking mga mambabasa na makita, maramdaman, at maranasan ang mga ideyang nais kong ipahayg sa aking sulatin sa pamamagitan ng detalyadong paglalarawan dito. Gayundin, magagawa kong mas buhay ang mga konsepto at ideya na nais kong kanilang malaman at maipaunawa sa kanila. Sa mga akademikong sulatin,  itinuturing itong seryoso at pormal ngunit sa pamamagitan ng ilan sa mga tayutay na  salita magagawakong  mas mapanlikha at masining ang paraan ng aking pagpapaliwanag. At kung ang usapin naman ay ang kasanayan sa pagbuo ng mga Akademikong Sulatin, sa kabila ng pagiging pormal ng mga ito maaari pa rin itong gawing masining sa pamamagitan ng masusing pagpili ng mga salita at istilo wika. Ang tamang balanse sa pagitan ng malikhaing wika at lohikal na pag-aayos ng mga ideya ay nakakatulong upang maging mas makabuluhan at makahulugan ang isang sulatin. Sa tulong nito, mas napapahusay ko ang aking pagsulat gayundin ang pagbibigay ng mas malalim  pang mga kahulugan sa bawat mga konsepto. 

Sa Lilim ng Bagyong Mapaglaro

 Sa pag-ulan ng malakas, pasok ay nakansela

Ngiti sa mga labi, pahinga'y sumagana

Araw ng bagyo, sa bahay ay saya

Libreng oras, kapiling ang pamilya

Ngunit sa malalayo, tubig ay rumaragasa

Mga kabahayanan, natangay na ng baha

Habang ako’y ligtas, may nawalan ng sigla

Bagyo’y tumama, sa kanila’y lumbay ang dala

Sa radyo't telebisyon, nakita ang hasik na dala

Mga bahay ay nalubog, tiraha'y nawala

Mga gamit ay nawasak, sa pagdating ng sakuna

Mga pamilyang nawalan, paano magsisimula?

Dapat bang magdiwang sa tuwang pansamantala?

Kung ang iba’y nagluluksa, sa unos ng dusa

Sa likod ng saya, may tanong sa isipan na

Paano kaya kung sa amin ang bagyo’y tumama?

Balita: Ang Boses ng Lipunan

        Ang pahayagan, radyo, telebisyon, at online platform ay ang mga itinuturing nating mga lunsaran ng makabuluhang talakayan, ang tagpuan ng malawakang pagbabahagi ng kaalaman, at ang daan tungo sa pagbabago at pag-unlad. Sa pamamagitan ng mga ito ang mga balita ay naririnig at napapanood ng lahat ng mamamayan sa mundo. Ito ang nagpapamulat sa atin upang magkaroon tayo ng pakealam at malayang maibahagi ang ating mga  sariling pananaw at opinyon patungkol sa mga kaganapan sa ating lipunang ginagalawan. Ang mga ito ay hindi lamang mga basta mga ulat kung hindi ito ay naglalaman at sumasalamin sa mga pangyayari sa mga isyung panlipunan na kinakaharap ng ating bansa. 

       Ang mga balita ay hindi lamang nagbibigay sa atin ng impormasyon bagkus sila rin ay nagbibigay-daan  upang maipahayag ng bawat mamamayan ang kanilang mga opinyon at pananaw. Malaki ang bahagi ng balita sa pagpapalaganap ng impormasyon sa mga mamamayan sapagkat sa pamamagitan ng mga balita natutunghayan natin ang mga isyu na kinahaharap ng ating bansa at maging ang buong mundo. Ngunit hindi lahat ng balita ay pumapatungkol lamang sa mga isyung panlipunan sapagkat laman rin nito ang mga tagumpay at inspirasyon ng bawat mamamayan na nagbigay ng pagkilala at parangal sa ating bayang sinilangan. Gayundin, marapat na matutunan natin ang kahalagahan ng pagiging mapanuri at matalino sapagkat hindi lahat ng nakikita at naririnig natin ay totoo. Gayunpaman, hindi maaaring hindi natin pansinin ang mga hamon at suliranin sa likod ng mga balita sapagkat bilang isang mamamayang Pilipino marapat na tayo ay makialam at bumoses para sa kapayapaan at kaayusan ng ating lipunang kinabibilangan. Ito rin ay nagbibigay-daan sa atin tungo sa pagtamasa ng pagbabago sa ating lipunan. Ang mga ito ay nagbibigay sa atin ng pagkakataon na maging bahagi ng pagbabago at pag-unlad sa ating lipunan. May mga pagkakataon na ang balita ay nagbibigay-daan sa pagpapalaganap ng kasinungalingan at maling impormasyon na maaaring makaapekto sa ating pananaw at desisyon sa buhay. Sa ganitong mga pagkakataon, mahalaga na maging mapanuri at maghanap ng matibay batayan na susuporta sa bawat impormasyon na ating napapakinggan upang malaman ang buong katotohanan at hindi tayo mabuhay sa kasinungalingan.

      Sa kabuuan, ang balita ang nagsisilbing boses ng lipunan at instrumento sa pagpapahayag ng impormasyon at pagbabago sa lipunan. Ipinapakita nito ang kapangyarihan ng midya na hindi lamang nagbibigay ng impormasyon kundi nagbibigay rin ng pagkakataon para sa malayang pagpapahayag ng mga opinyon at pananaw ng mamamayan. Sa pamamagitan ng mga ito, nabubuksan ang pintuan tungo sa mas malawakang pag-unawa at pagtanggap sa mga isyu at kaganapan sa ating lipunan. Kung kaya maging aktibong bahagi ng pagbabago at pag-unlad ng lipunan sa pamamagitan ng pagpapahayag ng mga opinyon at pananaw, at sa paglaban sa kasinungalingan at kawalan ng katotohanan.

Sino ako?

 Ako'y isang dalaga, hindi kilala ng iba

Pagkatao ko'y isisiwalat, sa pamamagitan ng isang tula

Sa mga lihim ng gabi, ako'y tahimik na tala

Sa mga tanyag na bituin, aking pangarap ay dala-dala

Sa bayan ng Bansud, aking pinanggalingan

Nabuo ng mag-asawang puno ng pag-iibigan

Pinalaki ng tama, may respeto sa kapwa

Sa Diyos at bayan, sila'y mabuting halimbawa

Sa hirap ng buhay, ama nami'y napalayo

At nagtrabaho sa kabilang ibayo

Ang naging ilaw at lakas sa kaniyang nilandas

Kaming pamilyang tinuturing niyang kayamanang wagas

Dahil sa pangungulila, kami'y nagtungo sa kanya

Sa lugar kung saan siya, kami'y nagpasya

Doon na lamang manirahan ng buo ang pamilya

Sa bayan ng Naujan kami'y magkakasama

Pagsasaka ang ipinangtustos sa aming pag-aaral

Ng aming amang sobra naming mahal

Sa kanyang sipag at tyaga, kami lahat ay nasa paaralan

Nag-aaral para sa maganda naming kinabukasan

Ang halaga ng edukasyon, kayamanang tunay,

Sa paarala'y kami'y nag-aaral ng buong husay,

Sama-samang nagsusumikap, sa pangarap na buhay

Kasaganaha'y makamtan sa ami'y ibinigay 

At sa huli, ang babaeng isang anak ng magsasaka,

Magiging propesyonal, isang dalubhasa

Sa larangan ng pagtuturo, isa siyang pinagpala

Pagka't sa kabila ng hirap, pangaray ay dala

Katutubong Mangyan

 

Sa probinsya ng Mindoro, sila ay nanahan

Sa kabundukan, sila'y tahimik na naninirahan

Kanilang pamumuhay, sagisag ng katatagan 

Sa pag-aalaga sa kalikasan, tunay na 'di matatawaran

Mangyan, mga tagapag-ingat ng yaman 

Sa inyong pananatili, kabundukan ay patuloy na nasisilayan

Sa probinsya ng Mindoro, inyong alay ay 'di malilimutan

Sa bawat hibla ng inyong kultura, liwanag ng kinabukasan

Kanilang sining at kultura, walang kapantay na yaman

Sa likha ng kamay kaakibat ang kwento ng kanilang  kasaysayan

Sa mga binhi ng karanasan, maaaninag ang hirapna kanilang pinagdadaanan

Ngunit patuloy na lumalaban para sa isang magandang kinabukasan

Pagpupugay sa mga kapatid nating mangyan

Ang inyong kontribusyon sa kalikasan at bayan

Ay tunay na maituturing na isang kadakilaan

Mabuhay ang mga Mindoreño, mabuhay mga kapatid naming mangyan